Η συστροφή του όρχεως είναι μια από τις επείγουσες καταστάσεις στην ουρολογία. Αφορά κυρίως του εφήβους και τους νεαρούς άνδρες αλλά μπορεί να παρατηρηθεί και σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Ο μηχανισμός με τον οποίο συμβαίνει είναι ότι ο όρχις, ο οποίος κρέμεται από έναν άξονα έχοντας γύρω τους χιτώνες του, στρίβει γύρω από τον άξονα του με αποτέλεσμα να στραγγαλίζεται και να εμποδίζεται η σωστή αιμάτωσή του.
Η τυπική εμφάνιση γίνεται με αιφνίδιο έντονο πόνο στον όρχι ο οποίος δεν υφίεται με την αλλαγή της στάσης του σώματος και δεν αλλάζει σε ένταση. Μπορεί να υπάρχει διόγκωση του όρχι και μπορεί και η θέση του να είναι πιο υψηλή σε σχέση με τον άλλο όρχι (φυσιολογικά ο αριστερός βρίσκεται ούτως ή άλλως 1-1.5 εκατοστό πιο χαμηλά από το δεξιό).
Παραδοσιακά αναφέρεται στα βιβλία ότι μπορεί να συμβεί μετά από έντονη κόπωση, τραυματισμό ή στύση, ωστόσο η συστροφή μπορεί να παρατηρηθεί και χωρίς να έχει προηγηθεί κανένα από τα παραπάνω.
Η σημασία της συστροφής είναι μεγάλη και οφείλει να υπάρχει ενημερότητα στο κοινό διότι πρέπει να διαπιστώνεται και να αντιμετωπίζεται εντός λίγων ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων, καθώς απειλείται η βιωσιμότητα του όρχεως. Κάθε οξύς πόνος στον όρχι στις ηλικίες μέχρι 40 ετών (αδρή προσέγγιση) οφείλει να εξετάζεται έχοντας την κλινική υποψία της συστροφής.
Γενικώς στα πλαίσια της διάγνωσης τείνει να γίνεται ένα υπερηχογράφημα με έγχρωμο Doppler στο όσχεο, ώστε να φανεί εάν υπάρχει ροή αίματος στον όρχι. Πρέπει ωστόσο να έχουμε υπόψη πως ακόμα και το υπερηχογράφημα μπορεί να δώσει ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα σε ένα ποσοστό μέχρι και 10% και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να καθυστερεί τη αντιμετώπιση. Η κλινική υποψία είναι αρκετή θεωρητικά για να μπει ο ασθενής στο χειρουργείο.
Αν η συστροφή αντιμετωπιστεί εντός λίγων ωρών από την έναρξη του πόνου, ο όρχις μπορεί να σωθεί και σε αυτές τις περιπτώσεις και οι δύο όρχεις καθηλώνονται με ράμματα στους χιτώνες που τους περιβάλουν ώστε να αποφευχθεί μια μελλοντική συστροφή. Αν καθυστερήσει η διάγνωση της συστροφής ο όρχις μπορεί να χάσει τελείως την αιμάτωση του και να νεκρωθεί.
Ασθενείς με ιστορικό συστροφής μπορεί στο μέλλον να αντιμετωπίσουν προβλήματα υπογονιμότητας. Έχει βρεθεί σε μελέτες πως το ιστορικό ακόμα και μιας σωστά αντιμετωπισθείσας συστροφής, μπορεί να προκαλέσει μια ανοσολογική απάντηση εναντίων μορίων του όρχι, που όμως η σημασία της και η σχέση της με την πιθανή υπογονιμότητα δεν έχει διασαφηνιστεί.